Skip to main content
Newsletter

Konsensus naukowy dotyczący ADHD - 208 wniosków popartych badaniami (część I - wstęp i historia)

We wrześniu 2021 roku World Federation of ADHD opublikowało dokument zawierający 208 faktów dotyczących ADHD.

Krzysztof Kotkowicz

Jako że dokument ten od tego czasu nie doczekał się polskiego tłumaczenia, zdecydowałem się wziąć to na siebie, wychodząc z założenia, że amatorskie tłumaczenie wciąż będzie lepsze niż żadne.

Dokument jak i tłumaczenie opublikowane są na licencji Creative Commons. Dokument źródłowy dostępny jest tutaj, wraz ze wszystkimi informacjami dotyczącymi jego autorów.

Druga część tłumaczenia (diagnoza, powszechność i przyczyny ADHD)

Trzecia część tłumaczenia (neuroobrazowanie i problemy zdrowotne)

Jego autorami są: Stephen V Faraone, Tobias Banaschewski, David Coghill, Yi Zheng, Joseph Biederman, Mark A Bellgrove, Jeffrey H Newcorn, Martin Gignac, Nouf M Al Saud, Iris Manor, Luis Augusto Rohde, Li Yang, Samuele Cortese, Doron Almagor, Mark A Stein, Turki H Albatti, Haya F Aljoudi, Mohammed M J Alqahtani, Philip Asherson, Lukoye Atwoli, Sven Bölte, Jan K Buitelaar, Cleo L Crunelle, David Daley, Søren Dalsgaard, Manfred Döpfner, Stacey Espinet, Michael Fitzgerald, Barbara Franke, Manfred Gerlach, Jan Haavik, Catharina A Hartman, Cynthia M Hartung, Stephen P Hinshaw, Pieter J Hoekstra, Chris Hollis, Scott H Kollins, J J Sandra Kooij, Jonna Kuntsi, Henrik Larsson, Tingyu Li, Jing Liu, Eugene Merzon, Gregory Mattingly, Paulo Mattos, Suzanne McCarthy, Amori Yee Mikami, Brooke S G Molina, Joel T Nigg, Diane Purper-Ouakil, Olayinka O Omigbodun, Guilherme V Polanczyk, Yehuda Pollak, Alison S Poulton, Ravi Philip Rajkumar, Andrew Reding, Andreas Reif, Katya Rubia, Julia Rucklidge, Marcel Romanos, J Antoni Ramos-Quiroga, Arnt Schellekens, Anouk Scheres, Renata Schoeman, Julie B Schweitzer, Henal Shah, Mary V Solanto, Edmund Sonuga-Barke, César Soutullo, Hans-Christoph Steinhausen, James M Swanson, Anita Thapar, Gail Tripp, Geurt van de Glind, Wim van den Brink, Saskia Van der Oord, Andre Venter, Benedetto Vitiello, Susanne Walitza, Yufeng Wang

Streszczenie

Kontekst: Niezrozumienie wokół ADHD prowadzi do stygmatyzacji osób nim dotkniętych, obniżenia wiarygodności dostawców usług medycznych i uniemożliwia lub opóźnia w znacznym stopniu leczenie. Aby z tym walczyć, w niniejszym dokumencie zebraliśmy informacje oparte na mocnych dowodach naukowych.

Metodyka: Przejrzeliśmy badania w których uczestniczyło więcej niż 2000 osób oraz metaanalizy z 5 lub więcej badań w których uczestniczyło 2000 lub więcej osób. Wykluczyliśmy metaanalizy które nie oceniały stronniczości publikacji za wyjątkiem metaanaliz powszechności ADHD. Dla metaanaliz sieciowych wymagaliśmy porównania dostosowanych wykresów lejkowych. Wykluczyliśmy badania leczenia, z grupami kontrolnymi otrzymującymi zwykłe leczenie, lub z grupami kontrolnymi w formie listy oczekujących. Z pozostałych badań wypisaliśmy potwierdzone dowodami twierdzenia dotyczące ADHD.

Wyniki: Przygotowaliśmy 208 empirycznie popartych stwierdzeń na temat ADHD, które zostały zatwierdzone przez 80 autorów z 27 krajów i 6 kontynentów. Zawartość tego dokumentu została zaaprobowana przez 366 czytelników, którzy zgadzają się z jego zawartością.

Wnioski: Wiele odkryć dotyczących ADHD znajduje potwierdzenie w metaanalizie. Pozwala to na wysnucie stanowczych twierdzeń na temat natury, przebiegu, przyczyn i skutków, oraz leczenia zaburzeń, przydatnych w walce z błędnymi informacjami i stygmą.

Słowa kluczowe

ADHD, Diagnoza, Leczenie, Przebieg, Skutki, Genetyka, Mózg

1. Wstęp

Niemal dwie dekady temu, międzynarodowy zespół naukowców opublikował pierwszy International Consensus Statement on ADHD ([Barkley, 2002](https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S014976342100049X#bib0055)). W dokumencie tym starali się przedstawić mnogość danych naukowych potwierdzających istnienie ADHD jako zaburzenia psychicznego i skorygować błędne przekonania na jego temat, które stygmatyzowały dotknięte osoby, zmniejszały wiarygodność pracowników opieki zdrowotnej oraz uniemożliwiały lub opóźniały leczenie dotkniętych nim osób.

Dokument który czytasz aktualizuje International Consensus Statement o ważne odkrycia naukowe, które dokonały się w ciągu ostatnich 20 lat. Nie jest on encyklopedią na temat ADHD ani wytycznymi dotyczącymi leczenia i diagnozy. Te mogą być znalezione w cytowanych źródłach. Celem tego dokumentu jest dostarczenei aktualnych i dokładnych informacji na temat ADHD popartych istotnymi i rygorystycznie zweryfikowanymi badaniami naukowymi.

2. Metodyka

Zidentyfikowaliśmy potwierdzone naukowo twierdzenia dotyczące ADHD poprzez badanie eksperckie opublikowanych, wysokojakościowych metaanaliz i bardzo dużych badań. Panel ekspertów pochodził z następujących organizacji zajmujących się badaniami i opieką kliniczną w zakresie ADHD:

  • The World Federation of ADHD,
  • EUropean NETwork for Hyperkinetic DIsorderS (Eunethydis),
  • American Professional Society of ADHD and Related Disorders,
  • Canadian ADHD Resource Alliance,
  • Asian Federation of ADHD,
  • Latin American League of ADHD,
  • Australian ADHD Professionals Association,
  • Israeli Society of ADHD,
  • Saudi ADHD Society,
  • Neurodevelopmental Disorders Across Lifespan section of the European Psychiatric Association,
  • ADHD Guidelines Group of the Association of Medical Scientific Societies in Germany,
  • ADHD Network of European College of Neuropsychopharmacology,
  • Chinese Society of Child and Adolescent Psychiatry
  • ADHD Section of the World Psychiatric Association.

2.1 Podsumowanie wyników

Dla dużych badań kohortowych, przeszukaliśmy PubMed z następującymi kryteriami: ADHD [tiab] AND (nationwide [tiab] OR national [tiab] OR register [tiab] OR registry [tiab]) NOT review [Publication Type] NOT meta-analysis [Publication Type]. Dla metaanaliz, przeszukaliśmy PubMed z następującymi kryteriami: ADHD [All Fields] AND (meta-analysis [Title] OR meta-analysis [Title] OR meta-analytic [Title] OR systematic review [Title]). Przejrzeliśmy badania w których uczestniczyło więcej niż 2000 osób oraz metaanalizy z 5 lub więcej badań w których uczestniczyło 2000 lub więcej osób. Wykluczyliśmy metaanalizy które nie oceniały stronniczości publikacji za wyjątkiem metaanaliz powszechności ADHD. Dla metaanaliz sieciowych wymagaliśmy porównania dostosowanych wykresów lejkowych. Wykluczyliśmy badania leczenia, z grupami kontrolnymi otrzymującymi zwykłe leczenie, lub z grupami kontrolnymi w formie listy oczekujących.

Jeśli zagadnienie nie jest ujęte w tym dokumencie, nie oznacza to że nie jest istotne, a raczej oznacza że znalezione przez nas dowody byly niewystarczające by wyciągnąć stanowcze wnioski. Może to wynikać z braku wystarczającej ilości jakościowych badań, braku próby oceny stronniczości publikacji albo z braku poparcia twierdzenia w dostępnych danych.

3. Wyniki

Przygotowaliśmy 208 empirycznie popartych stwierdzeń na temat ADHD, które zostały zatwierdzone przez 80 autorów z 27 krajów i 6 kontynentów. Zawartość tego dokumentu została zaaprobowana przez 366 czytelników, którzy zgadzają się z jego zawartością.

4. Zarys historyczny: ADHD nie jest nowym zaburzeniem

Pojęcie ADHD ma długą historię, sięgającą osiemnastowiecznych raportów klinicznych z krajów europejskich. Kliniczne znaczenie objawów jest znane od ponad dwóch stuleci. O ile te wczesne raporty nie używają zwrotu ADHD, opisują one dzieci które wykazywały objawy i trudności które obecnie rozpoznajemy jako ADHD. Więcej szczegółów znajdziesz w (Lange et al., 2010; Taylor, 2011; Weikard, 1799). Poniżej natomiast znajdziesz przegląd wczesnej historii ADHD:

1: 1775: Melchior Adam Weikard, niemiecki lekarz, napisał pierwszy podręcznikowy opis zaburzenia, które nosi znamiona ADHD.

2: 1798: Alexander Crichton z brytyjskiego Royal College of Physicians opisał podobne zaburzenie w podręczniku lekarskim (Palmer and Finger, 2001).

3: 1845: Heinrich Hoffmann, który został później ordynatorem pierwszego szpitala psychiatrycznego we Frankfurcie nad Menem opisał hiperaktywność i deficyty uwagi w książce dla dzieci, która dokumentowała zachowania podobne do ADHD i powiązane z nimi trudności.

4: 1887-1901: Désiré-Magloire Bourneville, Charles Boulanger, Georges Paul-Boncour i Jean Philippe opisali odpowiednik ADHD we francuskich pismach medycznych i edukacyjnych (Martinez-Badia and Martinez-Raga, 2015).

5: 1902: George Still, lekarz z Wielkiej Brytanii opublikował pierwszy opis ADHD w piśmie naukowym (Still, 1902a, b, c).

6: 1907: Augusto Vidal Perera napisał pierwsze hiszpańskie kompendium na temat psychiatrii dziecięcej. Opisał w nim wpływ zaburzeń uwagi i hiperaktywności na dzieci w wieku szkolnym (Vidal Perera, 1907).

7: 1917: Hiszpański neurolog i psychiatra Gonzalo Rodriguez-Lafora opisał objawy ADHD u dzieci i stwierdził, że prawdopodobnie są spowodowane zaburzeniem pracy mózgu o genetycznym podłożu (Lafora, 1917).

8: 1932: Franz Kramer i Hans Pollnow z Niemiec, opisali zespół objawów podobny do ADHD i stworzyli termin "zaburzenie hiperkinetyczne" które później zostało uznane przez Światową Organizację Zdrowia (Kramer i Pollnow, 1932; Neumarker, 2005).

9: 1937: Charles Bradley ze Stanów Zjednoczonych odkrył że farmakoterapia amfetaminą redukuje objawy ADHD (Bradley, 1937)

10: 1940+: Objawy podobne do ADHD u dzieci opisywane jako "niewielka dysfunkcja mózgu".

11: 1956-1958: Badania uzupełniające po raz pierwszy sugerują, że zachowania wynikające z "niewielkiej dysfunkcji mózgu" utrzymują się w dorosłości (Morris et al., 1956, O'Neal i Robbins, 1958).

12: 1960+: Amerykańska Agencja Żywności i Leków zatwierdziła stosowanie metylofenidatu w leczeniu zaburzeń zachowania u dzieci.

13: 1970 do dziś: kryteria diagnostyczne dla ADHD ewoluowały w oparciu o badania pokazujące, że diagnoza przewiduje odpowiedź na leczenie, przebieg kliniczny i historie występowania zaburzenia w rodzinie.

Tu znajdziesz część II - diagnozę, powszechność i przyczyny

A tutaj część III - neuroobrazowanie i problemy zdrowotne