Konsensus naukowy dotyczący ADHD - 208 wniosków popartych badaniami (część I - wstęp i historia)

Jako że dokument ten od tego czasu nie doczekał się polskiego tłumaczenia, zdecydowałem się wziąć to na siebie, wychodząc z założenia, że amatorskie tłumaczenie wciąż będzie lepsze niż żadne.

Dokument jak i tłumaczenie opublikowane są na licencji Creative Commons. Dokument źródłowy dostępny jest tutaj, wraz ze wszystkimi informacjami dotyczącymi jego autorów.

Druga część tłumaczenia (diagnoza, powszechność i przyczyny ADHD)

Trzecia część tłumaczenia (neuroobrazowanie i problemy zdrowotne)

Jego autorami są: Stephen V Faraone, Tobias Banaschewski, David Coghill, Yi Zheng, Joseph Biederman, Mark A Bellgrove, Jeffrey H Newcorn, Martin Gignac, Nouf M Al Saud, Iris Manor, Luis Augusto Rohde, Li Yang, Samuele Cortese, Doron Almagor, Mark A Stein, Turki H Albatti, Haya F Aljoudi, Mohammed M J Alqahtani, Philip Asherson, Lukoye Atwoli, Sven Bölte, Jan K Buitelaar, Cleo L Crunelle, David Daley, Søren Dalsgaard, Manfred Döpfner, Stacey Espinet, Michael Fitzgerald, Barbara Franke, Manfred Gerlach, Jan Haavik, Catharina A Hartman, Cynthia M Hartung, Stephen P Hinshaw, Pieter J Hoekstra, Chris Hollis, Scott H Kollins, J J Sandra Kooij, Jonna Kuntsi, Henrik Larsson, Tingyu Li, Jing Liu, Eugene Merzon, Gregory Mattingly, Paulo Mattos, Suzanne McCarthy, Amori Yee Mikami, Brooke S G Molina, Joel T Nigg, Diane Purper-Ouakil, Olayinka O Omigbodun, Guilherme V Polanczyk, Yehuda Pollak, Alison S Poulton, Ravi Philip Rajkumar, Andrew Reding, Andreas Reif, Katya Rubia, Julia Rucklidge, Marcel Romanos, J Antoni Ramos-Quiroga, Arnt Schellekens, Anouk Scheres, Renata Schoeman, Julie B Schweitzer, Henal Shah, Mary V Solanto, Edmund Sonuga-Barke, César Soutullo, Hans-Christoph Steinhausen, James M Swanson, Anita Thapar, Gail Tripp, Geurt van de Glind, Wim van den Brink, Saskia Van der Oord, Andre Venter, Benedetto Vitiello, Susanne Walitza, Yufeng Wang

Streszczenie

Kontekst: Niezrozumienie wokół ADHD prowadzi do stygmatyzacji osób nim dotkniętych, obniżenia wiarygodności dostawców usług medycznych i uniemożliwia lub opóźnia w znacznym stopniu leczenie. Aby z tym walczyć, w niniejszym dokumencie zebraliśmy informacje oparte na mocnych dowodach naukowych.

Metodyka: Przejrzeliśmy badania w których uczestniczyło więcej niż 2000 osób oraz metaanalizy z 5 lub więcej badań w których uczestniczyło 2000 lub więcej osób. Wykluczyliśmy metaanalizy które nie oceniały stronniczości publikacji za wyjątkiem metaanaliz powszechności ADHD. Dla metaanaliz sieciowych wymagaliśmy porównania dostosowanych wykresów lejkowych. Wykluczyliśmy badania leczenia, z grupami kontrolnymi otrzymującymi zwykłe leczenie, lub z grupami kontrolnymi w formie listy oczekujących. Z pozostałych badań wypisaliśmy potwierdzone dowodami twierdzenia dotyczące ADHD.

Wyniki: Przygotowaliśmy 208 empirycznie popartych stwierdzeń na temat ADHD, które zostały zatwierdzone przez 80 autorów z 27 krajów i 6 kontynentów. Zawartość tego dokumentu została zaaprobowana przez 366 czytelników, którzy zgadzają się z jego zawartością.

Wnioski: Wiele odkryć dotyczących ADHD znajduje potwierdzenie w metaanalizie. Pozwala to na wysnucie stanowczych twierdzeń na temat natury, przebiegu, przyczyn i skutków, oraz leczenia zaburzeń, przydatnych w walce z błędnymi informacjami i stygmą.

Słowa kluczowe

ADHD, Diagnoza, Leczenie, Przebieg, Skutki, Genetyka, Mózg

1. Wstęp

Niemal dwie dekady temu, międzynarodowy zespół naukowców opublikował pierwszy International Consensus Statement on ADHD ([Barkley, 2002](https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S014976342100049X#bib0055)). W dokumencie tym starali się przedstawić mnogość danych naukowych potwierdzających istnienie ADHD jako zaburzenia psychicznego i skorygować błędne przekonania na jego temat, które stygmatyzowały dotknięte osoby, zmniejszały wiarygodność pracowników opieki zdrowotnej oraz uniemożliwiały lub opóźniały leczenie dotkniętych nim osób.

Dokument który czytasz aktualizuje International Consensus Statement o ważne odkrycia naukowe, które dokonały się w ciągu ostatnich 20 lat. Nie jest on encyklopedią na temat ADHD ani wytycznymi dotyczącymi leczenia i diagnozy. Te mogą być znalezione w cytowanych źródłach. Celem tego dokumentu jest dostarczenei aktualnych i dokładnych informacji na temat ADHD popartych istotnymi i rygorystycznie zweryfikowanymi badaniami naukowymi.

2. Metodyka

Zidentyfikowaliśmy potwierdzone naukowo twierdzenia dotyczące ADHD poprzez badanie eksperckie opublikowanych, wysokojakościowych metaanaliz i bardzo dużych badań. Panel ekspertów pochodził z następujących organizacji zajmujących się badaniami i opieką kliniczną w zakresie ADHD:

• The World Federation of ADHD,
• EUropean NETwork for Hyperkinetic DIsorderS (Eunethydis),
• American Professional Society of ADHD and Related Disorders,
• Canadian ADHD Resource Alliance,
• Asian Federation of ADHD,
• Latin American League of ADHD,
• Australian ADHD Professionals Association,
• Israeli Society of ADHD,
• Saudi ADHD Society,
• Neurodevelopmental Disorders Across Lifespan section of the European Psychiatric Association,
• ADHD Guidelines Group of the Association of Medical Scientific Societies in Germany,
• ADHD Network of European College of Neuropsychopharmacology,
• Chinese Society of Child and Adolescent Psychiatry
• ADHD Section of the World Psychiatric Association.

2.1 Podsumowanie wyników

• 1-13: ADHD pod różnymi nazwami występuje w literaturze medycznej od 1775 roku.
• 14-19: Diagnoza postawiona przez licencjonowanego klinicystę jest dobrze zdefiniowana i poprawna w każdej grupie wiekowej, nawet w przypadku obecności zaburzeń współwystępujących.
• 20-25: ADHD jest powszechniejsze wśród mężczyzn i występuje wśród 5.9% młodzieży i 2.5% dorosłych. Zostało to potwiedzone badaniami z Europy, Skandynawii, Australii, Azji, Bliskiego Wschodu, Południowej i Północnej Ameryki.
• 26-62: ADHD bardzo rzadko spowodowane jest pojedyńczym czynnikiem genetycznym lub środowiskowym, natomiast większość przypadków ADHD spowodowana jest kombinacją wielu takich czynników, z których każdy ma niewielki wpływ.
• 63-70: Osoby z ADHD często okazują upośledzoną wydajność w psychologicznych testach funkcjonowania mózgu, ale testy te nie mogą być wykorzystywane do diagnozy.
• 71-77: Badania wykorzystujące neuroobrazowanie wykazały niewielkie zmiany i różnicę w funkcjonowaniu mózgu u osób z i bez ADHD. Różnice te jednak nie mogą być wykorzystywane do diagnozy.
• 78-100: ADHD zwiększa ryzyko otyłości, astmy, alergii, cukrzycy, nadciśnienia, problemów ze snem, łuszczycy, padaczki, chorób przenoszonych drogą płciową, nieprawidłowości oka, zaburzeń immunologicznych i metabolicznych.
• 101-136: ADHD zwiększa ryzyko niskiej jakości życia, nadużywania substancji, przypadkowych zranień, niskich wyników w nauce, bezrobocia, uzależnienia od hazardu, młodzieńczej ciąży, trudności z socjalizacją, zachowań przestępczych, samobójstwa i przedwczesnej śmierci.
• 137-147: Badania obciążenia ekonomicznego wykazały, że koszt społeczny ADHD wynosi na całym świecie setki miliardów dolarów każdego roku.
• 148-157: Regulatorzy na całym świecie stwierdzili, że wiele lekarstw na ADHD jest bezpiecznych i skutecznych w redukowaniu objawów ADHD, co znalazło potwierdzenie w losowych, kontrolowanych próbach klinicznych.
• 158-177: Włączenie farmakoterapii zmniejsza ryzyko zranień będących wynikiem wypadków, poważnych urazów mózgu, nadużywania substancji, palenia papierosów, słabych wyników w nauce, złamań kości, chorób przenoszonych drogą płciową, depresji, prób samobójczych, aktywności przestępczej i młodzieńczej ciąży.
• 178-188: Zazwyczaj efekty uboczne leków na ADHD są niewielkie i mogą być zniwelowane poprzez dostosowanie dawki.
• 189-194: Leki na ADHD oparte na stymulantach są bardziej skuteczne od leków niestymulujących, ale są częściej używane niezgodnie z zaleceniami i nadużywane.
• 195-208: Leczenie niefarmalogiczne jest mniej skuteczne w redukowaniu objawów od leczenia farmakologicznego, ale często jest użyteczne w rozwiązywaniu problemów, które pozostały po ustaleniu optymalnej dawki.

Dla dużych badań kohortowych, przeszukaliśmy PubMed z następującymi kryteriami: ADHD [tiab] AND (nationwide [tiab] OR national [tiab] OR register [tiab] OR registry [tiab]) NOT review [Publication Type] NOT meta-analysis [Publication Type]. Dla metaanaliz, przeszukaliśmy PubMed z następującymi kryteriami: ADHD [All Fields] AND (meta-analysis [Title] OR meta-analysis [Title] OR meta-analytic [Title] OR systematic review [Title]). Przejrzeliśmy badania w których uczestniczyło więcej niż 2000 osób oraz metaanalizy z 5 lub więcej badań w których uczestniczyło 2000 lub więcej osób. Wykluczyliśmy metaanalizy które nie oceniały stronniczości publikacji za wyjątkiem metaanaliz powszechności ADHD. Dla metaanaliz sieciowych wymagaliśmy porównania dostosowanych wykresów lejkowych. Wykluczyliśmy badania leczenia, z grupami kontrolnymi otrzymującymi zwykłe leczenie, lub z grupami kontrolnymi w formie listy oczekujących.

Jeśli zagadnienie nie jest ujęte w tym dokumencie, nie oznacza to że nie jest istotne, a raczej oznacza że znalezione przez nas dowody byly niewystarczające by wyciągnąć stanowcze wnioski. Może to wynikać z braku wystarczającej ilości jakościowych badań, braku próby oceny stronniczości publikacji albo z braku poparcia twierdzenia w dostępnych danych.

3. Wyniki

Przygotowaliśmy 208 empirycznie popartych stwierdzeń na temat ADHD, które zostały zatwierdzone przez 80 autorów z 27 krajów i 6 kontynentów. Zawartość tego dokumentu została zaaprobowana przez 366 czytelników, którzy zgadzają się z jego zawartością.

4. Zarys historyczny: ADHD nie jest nowym zaburzeniem

Pojęcie ADHD ma długą historię, sięgającą osiemnastowiecznych raportów klinicznych z krajów europejskich. Kliniczne znaczenie objawów jest znane od ponad dwóch stuleci. O ile te wczesne raporty nie używają zwrotu ADHD, opisują one dzieci które wykazywały objawy i trudności które obecnie rozpoznajemy jako ADHD. Więcej szczegółów znajdziesz w (Lange et al., 2010; Taylor, 2011; Weikard, 1799). Poniżej natomiast znajdziesz przegląd wczesnej historii ADHD:

1: 1775: Melchior Adam Weikard, niemiecki lekarz, napisał pierwszy podręcznikowy opis zaburzenia, które nosi znamiona ADHD.

2: 1798: Alexander Crichton z brytyjskiego Royal College of Physicians opisał podobne zaburzenie w podręczniku lekarskim (Palmer and Finger, 2001).

3: 1845: Heinrich Hoffmann, który został później ordynatorem pierwszego szpitala psychiatrycznego we Frankfurcie nad Menem opisał hiperaktywność i deficyty uwagi w książce dla dzieci, która dokumentowała zachowania podobne do ADHD i powiązane z nimi trudności.

4: 1887-1901: Désiré-Magloire Bourneville, Charles Boulanger, Georges Paul-Boncour i Jean Philippe opisali odpowiednik ADHD we francuskich pismach medycznych i edukacyjnych (Martinez-Badia and Martinez-Raga, 2015).

5: 1902: George Still, lekarz z Wielkiej Brytanii opublikował pierwszy opis ADHD w piśmie naukowym (Still, 1902a, b, c).

6: 1907: Augusto Vidal Perera napisał pierwsze hiszpańskie kompendium na temat psychiatrii dziecięcej. Opisał w nim wpływ zaburzeń uwagi i hiperaktywności na dzieci w wieku szkolnym (Vidal Perera, 1907).

7: 1917: Hiszpański neurolog i psychiatra Gonzalo Rodriguez-Lafora opisał objawy ADHD u dzieci i stwierdził, że prawdopodobnie są spowodowane zaburzeniem pracy mózgu o genetycznym podłożu (Lafora, 1917).

8: 1932: Franz Kramer i Hans Pollnow z Niemiec, opisali zespół objawów podobny do ADHD i stworzyli termin "zaburzenie hiperkinetyczne" które później zostało uznane przez Światową Organizację Zdrowia (Kramer i Pollnow, 1932; Neumarker, 2005).

9: 1937: Charles Bradley ze Stanów Zjednoczonych odkrył że farmakoterapia amfetaminą redukuje objawy ADHD (Bradley, 1937)

10: 1940+: Objawy podobne do ADHD u dzieci opisywane jako "niewielka dysfunkcja mózgu".

11: 1956-1958: Badania uzupełniające po raz pierwszy sugerują, że zachowania wynikające z "niewielkiej dysfunkcji mózgu" utrzymują się w dorosłości (Morris et al., 1956, O'Neal i Robbins, 1958).

12: 1960+: Amerykańska Agencja Żywności i Leków zatwierdziła stosowanie metylofenidatu w leczeniu zaburzeń zachowania u dzieci.

13: 1970 do dziś: kryteria diagnostyczne dla ADHD ewoluowały w oparciu o badania pokazujące, że diagnoza przewiduje odpowiedź na leczenie, przebieg kliniczny i historie występowania zaburzenia w rodzinie.

Tu znajdziesz część II - diagnozę, powszechność i przyczyny